West-Papoea en het recht op zelfbeschikking volgens internationaal recht
Juridische analyse door mensenrechtenadvocaat Melinda Janki
De Act of Free Choice van 1969, waarbij de controle over West-Papoea aan Indonesië werd overgedragen, was een schending van het internationaal recht. West-Papoea heeft nooit gebruik gemaakt van zijn wettelijk recht op zelfbeschikking volgens internationaal recht, volgens internationale normen.
De ‘Act of Free Choice’ van 1969 kan de Indonesische soevereiniteit over West-Papoea niet rechtvaardigen. De rechtvaardiging voor een dergelijke soevereiniteit, als die bestaat, moet elders liggen in de wettelijke regels voor het verkrijgen van soevereiniteit. Anders is West-Papoea een gebied dat onder vreemde overheersing staat – een status die door het internationaal recht verboden is.
Tussen 14 juli en 2 augustus 1969 hield de Indonesische regering wat zij noemde de ‘Act of Free Choice’ in West-Papoea. Zij verzamelde 1022 vertegenwoordigers van de Papoea-stammen op acht locaties – één voor elke regio van West-Papoea: Merauke, Jayawijaya, Paniai, Fak-Fak, Sorong, Manokwari, Cenderawasih en Jayapura. Sommige van deze Papoea’s moesten drie dagen lopen naar hun aangewezen locatie. Sommigen moesten hun vrouwen en kinderen achterlaten in de ‘zorg van de Indonesische overheid’. Deze 1022 Papoea’s werd gevraagd te kiezen tussen twee alternatieven: bij Indonesië blijven of de banden met Indonesië verbreken en een onafhankelijke staat worden, los van Indonesië, zoals Papoea-Nieuw-Guinea.
In elke regio was het besluitvormingsproces hetzelfde. Het hoofd van het provinciebestuur van West-Irian deelde de Papoea-groep mee dat de bevolking van West-Papoea al had laten weten dat ze niet van Indonesië gescheiden wilde worden en dat het juiste antwoord was dat Papoea deel zou blijven uitmaken van Indonesië. De Indonesische minister van Binnenlandse Zaken liet hen weten dat deze ‘Act of Free Choice’ de eenheid van de Indonesische natie definitief zou waarborgen en dat er geen alternatief was dan ‘binnen de Republiek Indonesië te blijven’. De Papoea’s mochten niet stemmen. Zij moesten tot een besluit komen via het Indonesische systeem van musyawarah (wederzijds overleg), waarbij net zo lang wordt gediscussieerd tot iedereen het met elkaar eens is. Dit alles vond plaats onder het toeziend oog van de voorzitter van het provinciehuis van West-Irian, het hoofd van de Indonesische voorlichtingsdienst en een brigadegeneraal van het Indonesische leger. Eén voor één spraken de Papoea’s zich uit voor aansluiting bij Indonesië.
Sindsdien heeft Indonesië deze “Act of Free Choice” voorgesteld als de uitoefening van het zelfbeschikkingsrecht door West-Papoea. Dit is de rechtvaardiging voor de integratie van West-Papoea in de Republiek Indonesië.
Zelfbeschikking in het internationale recht
Zelfbeschikking is begonnen als een politiek principe dat werd verdedigd door Lenin en daarna door Woodrow Wilson en heeft zich ontwikkeld tot een fundamenteel mensenrecht en een regel van het internationaal recht. In 1960 verklaarde de Algemene Vergadering van de VN in haar ‘Verklaring over het verlenen van onafhankelijkheid aan koloniale landen en volkeren’ dat ‘de onderwerping van volkeren aan vreemde onderwerping, overheersing en uitbuiting een ontkenning van fundamentele mensenrechten inhoudt, in strijd is met het Handvest van de Verenigde Naties en een belemmering vormt voor wereldvrede en samenwerking’. Sindsdien heeft het principe van zelfbeschikking een quasi-grondwettelijke status gekregen binnen de Verenigde Naties en is het versterkt door de praktijk van staten over de hele wereld. Als gevolg hiervan hebben miljoenen mensen hun vrijheid verworven van de voormalige koloniale machten. Zelfbeschikking is verankerd in het verdragsrecht en in het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten.
De ‘Act of Free Choice’ was een flagrante schending van het wettelijke zelfbeschikkingsrecht van West-Papoea.
Begin 2008 verklaarde de voorzitter van de speciale VN-commissie voor dekolonisatie, die ook de VN-vertegenwoordiger voor Indonesië was, Z.E. de heer R. M. Marty M Natalegawa (nu de Indonesische minister van Buitenlandse Zaken), dat “dekolonisatie een onafgemaakte zaak van de Verenigde Naties blijft. We moeten dekolonisatie daarom een hoge prioriteit blijven geven en effectieve manieren zoeken om het dekolonisatieproces in de resterende niet-zelfbesturende gebieden te versnellen. Als hij echt serieus is, hoeft Zijne Excellentie niet verder te kijken dan de overkant van de Afarzee naar West-Papoea.
De situatie in 1969
In 1969 had Indonesië geen soevereiniteit over West-Papoea. Het had sinds 1963 bestuursverantwoordelijkheden over het gebied uitgeoefend onder toezicht van de VN, nadat het verantwoordelijkheden had overgenomen van de Tijdelijke Uitvoerende Autoriteit van de Verenigde Naties, die op haar beurt het bestuur had overgenomen van Nederland, de oorspronkelijke koloniale macht. De verplichtingen van Indonesië tegenover West-Papoea werden geregeld door twee afzonderlijke verdragen. Het eerste en belangrijkste was het VN-Handvest, waarvan artikel 73 Indonesië een ‘heilig vertrouwen’ oplegde om West-Papoea tot zelfbestuur te brengen. Het tweede verdrag was de ‘Overeenkomst betreffende West-Nieuw-Guinea (West-Irian)’ die op 15 augustus 1962 werd gesloten tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Republiek Indonesië en die gewoonlijk de Overeenkomst van New York wordt genoemd. Dit verdrag legde Indonesië als regerende mogendheid de verplichting op om in West-Papoea een akte van zelfbeschikking te houden in overeenstemming met de internationale praktijk.
In 1969 was de ‘internationale praktijk’ goed ingeburgerd. Volgens Resolutie 1541 (XV) ‘Principles which should guide Members in determining whether or not an obligation exists to transmit the information called for under Article 73e of the Charter’, een historische resolutie die in 1960 door de Algemene Vergadering van de VN werd aangenomen, moest aan twee fundamentele voorwaarden worden voldaan voordat een niet-zelfbesturend gebied (zoals West-Papoea) in een andere staat (zoals Indonesië) kon worden opgenomen.
Juridische commentatoren zijn sindsdien vernietigend geweest over de stemming en hebben het afgedaan als een lege en formalistische oefening, een pseudo-keuze en een verraad aan het principe van zelfbeschikking.
Ten eerste had het gebied al “een vergevorderd stadium van zelfbestuur met vrije politieke instellingen” moeten bereiken. Dit was nodig om de bevolking “in staat te stellen een verantwoorde keuze te maken door middel van geïnformeerde en democratische processen”. Ten tweede mocht de integratie pas plaatsvinden nadat alle inwoners van het gebied, volledig geïnformeerd over de gevolgen, hun wensen kenbaar hadden gemaakt via “geïnformeerde en democratische processen, onpartijdig en gebaseerd op algemeen kiesrecht voor volwassenen”. Deze vereisten werden uiteengezet in beginsel IX van Resolutie 1541 (XV).
Geen rechtvaardiging in de wet
In de ‘Act of Free Choice’ van 1969 werden deze voorwaarden duidelijk genegeerd. Juridische commentatoren zijn sindsdien vernietigend geweest over de stemming en hebben het afgedaan als een lege en formalistische oefening, een pseudo-keuze en een verraad aan het principe van zelfbeschikking.
De ‘Act of Free Choice’ was een flagrante schending van het wettelijke zelfbeschikkingsrecht van West-Papoea, een schending van het ‘heilige vertrouwen’ krachtens artikel 73 van het VN-Handvest en een schending van de verdragsverplichtingen van Indonesië krachtens het VN-Handvest en de Overeenkomst van New York. Het kan de Indonesische soevereiniteit over West-Papoea niet rechtvaardigen. De rechtvaardiging voor een dergelijke soevereiniteit, als die bestaat, moet elders liggen in de wettelijke regels voor het verkrijgen van soevereiniteit. Anders is West-Papoea een gebied dat onder vreemde overheersing staat – een status die door het internationaal recht verboden is.
–
Ga voor andere juridische documenten over het zelfbeschikkingsrecht van West-Papoea naar onze bronnenpagina.
